Otizm, açığa çıktığı dönemle alakalı olarak farklı şekillerde kendini göstermektedir. Yaşamın dönemlerine bağlı olarak birtakım işlevlerde kayıplar veya değişikliklikler gösterir. Otizm nasıl anlaşılır diye düşünmeye başlanılması çocuğun herhangi bir yaşına denk gelebilir. Kesin tanının konulması belirtilerin görülmesiyle birlikte çocuk 1-2 yaşına girdiğinde beyin MR ının çekilmesiyle desteklenir.
Otizmin baş gösterdiği evrelerde birtakım değişiklikler oluşur. Örneğin doğduğu andan itibaren belirtiler başlayabilir. Göz teması kurmaması şüpheli bir durumdur. Çocukluğa ilerledikçe geç öğrenme, yaşıtlarından geri kalma gibi durumlar baş gösterebilir. 5 yaşına kadar konuşmalarını geliştiremeseler bile işaret dili veya bilgisayarlar yardımıyla iletişim kurabilirler. Erken teşhis edilmiş ve yönlendirilmiş otizmli çocuk 5 yaşına geldiğinde cümle kurabilir. Otizmin başlıca belirtilerine hep beraber bakalım.
Otizm belirtileri nelerdir?
- Nadiren göz teması kurar.
- Çevredeki uyaranlara tepkisiz kalır.
- Donuk yüz ifadesi vardır.
- Mimikleriyle tepki vermez.
- Yalnız kalmaktan hoşlanır.
- Toplu aktivitelerden kaçar.
- İsmiyle seslenildiğinde yanıt vermez.
- Aşırı hareketlidirler. Sürekli yürüyebilirler.
- Ortamda olup bitenle ilgilenmez. Odak noktası kendisi ve meşgul olduğu nesnelerdir.
- Konuşmada anormallikler vardır. ( hiç sözcük çıkaramama, cümle kuramama, kekemelik, hızlı,kesik ve anlaşılmaz cümleler kurma)
- Tekrar ettiği özel sözcükler vardır.
- Konuyla alakasız cümleler kurarlar.
- Karşındakinin sorusuna kendi zihninde tekrar ettiği cümlelerle yanıt verir.
- Hafızaları çok kuvvetlidir. Televizyonda duyduğu veya okuduğu bir şeyi aklında tutarak sürekli tekrarlama eğilimi vardır.
- Karşısındaki bireye yanıt beklemeden öğretici söylemlerde bulunur.
- Takıntılı olduğu eylemleri sürdürür.
- Kendine has el kol hareketleri vardır.
- Yürürken denge problemleri yaşarlar. Yürüyüşleri yavaştır.
- El becerileri ve motor işlevleri zayıftır.
- Zeka düzeyleri normalin altında olabileceği gibi üstün zekalı da olabilirler.
- Yerinde duramama, durduğu yerde sallanma şeklinde davranışları vardır.
- Bir konu hakkında düşündüklerinde çevreyle tamamen ilişkisini keser ve aklındaki konuya odaklanır.
- Odaklandığı esnada gözleri bir süre tek noktaya dalıp gider.
- Kendi isteğinin yerine getirilmesini ister.
- Fiziksel temastan hoşlanmazlar.
- Oyuncakları veya herhangi bir aleti amacına uygun kullanamazlar.
- Kendine ait eşyaları vardır. Bunları kaybettiklerinde veya ellerinden alındıklarında huysuzlaşırlar.
- Kesin kuralları vardır. Alışılagelmişin dışında gerçekleşen eylemlere karşı endişelenir ve öfke patlaması yaşayabilirler.
Bu belirtiler sosyal etkileşim , iletişim ve yineleyen/sınırlı davranışlar kategorileri başlıkları altında gruplanmaktadır. Otizm tanısını koymak için aranan belirtilerin belli bir sayıda olması gerekir. Yukarıdaki her belirti ayrı ayrı bakıldığında otizm belirtisi olmayabilir. Ayrıca 3 yaş altında bu belirtilerden en az biri aranmalıdır.