Epilepsi hastalığı, beyinin işlevlerinin bozulduğu, sinirlerden ani bir şekilde yük boşaldığı bir hastalıktır. Halk arasında ‘sara’ olarak adlandırılmaktadır. Epilepsi hastalığı doğru müdahele ve tedaviyle kontrol altında tutulabilir. Bu hastalık hakkında doğru bilinen yanlışlar oldukça fazladır. Belirtilerin korkutucu olabilmesi, çevredeki insanları çoğu zaman çaresiz bırakabilir. Ancak günümüzde bunu yaşayan insan popülasyonu hiç de az değildir.
Epilepsi nöbetleri dediğimiz durum ise beyin sinirlerinin ani olarak anormalleşmesidir. Elektrik yükleri karışır ve beyinde sinirsel patlamalar gerçekleşir. Bunun sonucunda da nörolojik bir takım rahatsızlıklar meydana gelir. Her nöbet geçiren epilepsi hastası demek değildir. Nöbetler birçok hastalığın belirtisi olarak kendini gösterebilir. Epilepsi tanısı, nöbetlerinin epilepsiye özel olup olmadığı az çok anlaşıldıktan sonra kesin olarak EEG(Elektroensefalografi) yöntemi ile konur.
Epilepsiye neden olan nedenler genelde doğumsal veya genetik kaynaklıdır. Ailede epilepsi varlığı risk faktörüdür. Doğumda meydana gelen kafa travmaları, oksijensiz kalma, doğum sonrasında geçirilen menenjitler, kafa çarpmaları, felçler, beyin tümörleri gibi beyin hasarına yol açan nedenler sonucu epilepsi meydana gelebilir. Bir kısım epilepsi hastalığının da temeli bulunamamaktadır.
Epilepsi nöbetlerinin çeşitleri ve belirtileri nelerdir?
Epilepsi nöbetlerinin belirtileri, epilepsi nöbetlerinin çeşitlerine göre farklılaşmaktadır. Toplumumuzda yere düşüp bayılma olarak gözün önüne gelen nöbetlerin kırktan fazla çeşidi vardır. Nöbetler yalnızca bilinç kaybıyla olmaz. Birey bilinci yerindeyken bir noktaya sabit bir şekilde bakarken de nöbet geçirebilir.
1.Parsiyel Nöbetler: Beynin bir kısmının etkilendiği nöbetlerdir.
- Basit Parsiyel: Nöbet olurken bilinç yerindedir, kişi etrafındakilerin farkındadır. Hafif sarsılma, terleme, sersemlik, baş dönmesi olur.
- Kompleks Parsiyel: Bilinç kaybı ve bilinçte değişiklikler görülür. Çevreyle iletişimde bulunamaz. Endişeli davranışlar mevcuttur. Tik gibi tekrar eden davranışlar görülür. Bilincin yerine gelmesi dakikalar alabilir.
2.Jeneralize Nöbetler: Beynin tümünde gerçekleşen anormal durumlar sonucu meydana gelir. Bilinç kaybıyla kendini gösteren, beyinde önemli alanlara yayılan nöbetlerdir.
Sık görülen epilepsi nöbetlerinin çeşitlerinin belirtilerine bakalım:
Absans Nöbetler: Genellikle 6-12 yaş arası çocuklarda görülen nöbetlerdir. Çocuk yemek yeme, tv izleme, oyun oynama gibi aktiviteler yaparken bir anda bir noktaya odaklanarak duraksar. Seslenildiğinde tepki vermez. Nöbet bittikten sonra yaptığı aktiviteyle uğraşmaya devam eder.
Myoklonik Nöbetler: Bilinç etkilenmez. Ard arda zıplar tarzda kas seyirmeleri olur. Kısa zamanlı, tik gibidir.
Klonik Nöbetler: Kasların kasılıp gevşemesi ile gerçekleşen vücudun her iki tarafında görülen bir süre aralıksız devam eden seyirmelerdir.
Tonik Nöbetler: Kişi kaskatı kesilir, gözler bir noktaya odaklanır. Sırtlar, ayaklar, bacaklar ve kollar kasılır, vücuda doğru çekilir. Kişi ayaktaysa yere düşer. Tonik nöbetlerin çoğu 2-3 dakikadan kısa sürer.
Tonik-klonik Nöbetler: Göğsün sıkışmasıyla bir çığlık sesi duyulur. Kişi bir anda yere düşer ve kaskatı kesilir. Daha sonra kas seyirmeleri başlar, nefes darlığı meydana gelir. Ağızdan köpükler çıkabilir.
Atonik Nöbetler: Kişinin kasları geçici olarak ani bir şekilde gevşer ve yere düşer.
Epilepsi nöbetinde neler yapılmalıdır?
- Hasta nöbet geçirdiği esnada müdahele edilmemelidir. Hareket eden kol ve bacakları tutulmamalıdır. Yalnızca bireyin kafasını bir yere çarpıp kendine zarar vermemesi için güvenliği sağlanmalıdır.
- Sıkan giysileri varsa gevşetilmelidir.
- Ağzından salya akması ve soluk borusuna kaçması ihtimaline karşı kafasının altına bir yastık konmalı, başı ve vücudu yan çevrilmelidir.
- Çenesi kitlenmişse açmaya çalışılmamalıdır. Çenesi kitlenmemişse dilinin geriye kaçıp kaçmadığı kontrol edilmeli, kaçmışsa el ile tutup nazikçe çekilmelidir.
- Ayılmasını sağlamak için herhangi bir madde koklatılmamalıdır.
- Hasta birkaç saat içinde ayılmazsa hastaneye götürülmelidir. Ayıldıktan sonra da beyin filmi çektirilip kontrol edilmesinde fayda vardır. Ayıldıktan sonra sersem olacaktır. Su içirilerek dinlendirilmelidir.
Epilepsi hastalarının dikkat etmesi gerekenler nelerdir?
Epilepsi hastasının dikkat etmesi gerekenler doğal olarak her koşulda kolay değildir. Fakat zamanla alışkanlık haline gelecektir. Ayrıca belirtilmelidir ki bunlara uyan ve ilaçlarını düzenli kullanan hastalar evlenebilir, çocuk sahibi olabilir ve kendine uygun çok yorucu ve sakıncalı olmayan bir işte çalışabilir.
- Epilepsi hastası öncelikle ilaçlarını her gün aynı saatte düzenli olarak almalıdır.
- Kendini dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı korumalıdır. Kafasına darbe almaması gerekir.
- Uyku düzeni edinmesi çok önemlidir. Uykusuz kalmamalıdır.
- Aç kalmamalıdır. Aynı zamanda kafein içeren çay, kahve gibi içeceklerden, alkol ve sigaradan uzak durmalıdır.
- Çok parlak ışıklara ve uyarıcılara sahip olan alanlarda durması sakıncalıdır.
- Yalnız başına denize girmek, taşıt kullanmak, uzun yola gitmek sakıncalıdır.
- Stresten ve kendini etkileyecek olaylardan uzak durmalıdır.
- Sık nöbet geçirmeyenler olsa bile epilepsi hastalarının bazı meslekleri yapmaları uygun değildir. Örn: pilotluk, uzun yol şoförü, cerrah, dalgıçlık vb.