Kolesterol, kanımızda bulunan yağ yapıdaki maddedir. Hücrenin kendi ürettiği, hormonların ve hücrenin yapısında bulunan kolesterol vücudumuzun ihtiyacı olduğu gibi fazla üretildiğinde de sorunlara yol açabilir. Hayvansal gıdaların fazla alınması kolesterolü artırır. Kalp hastalıkları ve damar tıkanıklıkları meydana gelir. Eksik olduğu durumda ise büyüme ve gelişme geriliği ortaya çıkar.Vücudumuzda karaciğer tarafından kana salınır. Kolesterol, vitamin ve hormonların üretilmesinde rol alır.
Kolesterolün bir kısmı vücutta üretilirken bir kısmı da dışarıdan aldığımız besinlerden sağlanır. Fazla alınan kolesterolün azaltılması için kolesterolün yükselmesine neden olan besinlerin tüketimi azaltılmalı veya kolesterolü dengeleyecek besinlerin öğünlere eklenmesi gerekir. Bu besinlerin hangileri olduğunu, yaşanan durumları ve kolesterol nasıl düşürülür inceleyelim.
Kolesterol çeşitleri nelerdir?
Kolesterol, kanda tek başına dolaşamaz. Dolaşması için bir proteine bağlanması gereklidir. Bu proteinler lipoprotein yapıdadır. Yani hem yağ hem de protein içeriklidir. Bu kolesterol çeşitleri ; HDL, LDL ve trigliseridlerdir.
- HDL (yüksek dansiteli lipoprotein), iyi huylu kolesterol olarak olarak adlandırılır. Bu değerin kanda LDL ye göre daha yüksek olmasını bekleriz. İyi huylu denmesinin nedeni fazla olan kolesterolü karaciğere ulaştırarak vücuttan atılmasını sağlar. 60 mg/dL den fazla olması çok iyi bir değerdir. Kalbi korur. Toplam kolesterol yüksek olsa bile HDL değerinin yüksek olması durumu dengeleyicidir. Normal değerleri erkekte 45mg/dL üstü, kadında 55mg/dL üstüdür.
- LDL (düşük dansiteli lipoprotein), kötü huylu kolesterol olarak adlandırılır. Kanda yüksek derecede olmaması beklenir. Damar duvarında birikerek tıkanıklığa yol açar ve ciddi hastalıkların önünü açmış olur. Kan akışı bozulur. Kalbe yeterli kan gidemez. Sonucunda damar sertliği, kalp krizi ve felç meydana gelebilir. Fazlalığı kötü sonuçlar doğursa da iyi rolleri de vardır. Antioksidan maddeleri ve aminoasidleri gerekli yerlere taşır fakat zararları daha çok olduğundan kötü huylu olarak kabul edilir.Normal değerinin 100 mg/dL altında olmasını bekleriz. 130mg/dL üstü yüksektir.
- Trigliseridler( kanda VLDL olarak taşınırlar), besin maddelerinin depo edilme şeklidir. Fazlası kilo olarak geri döner. Şeker hastalarında trigliserid değeri yüksek olur. 150mg/dL nin altında olması normal seviyedir. 200mg/dL yüksek seviyedir.
Kolesterol yüksekliği nasıl meydana gelir?
- Kolesterol yüksekliğinin ortaya çıkmasındaki temel neden beslenme alışkanlıklarıdır. Doymuş yağ içeren et, süt, margarin, tereyağı gibi hayvansal gıdalar, kıztmalar, paketli yiyecekler kolesterolü yükseltir. Obezite çok büyük risk faktörüdür. Depo yağların(trigliseridler) fazlalığından dolayı kolesterol yüksektir. LDL yi artırır, iyi huylu HDL yi düşürür.
- Aktivite azlığı kan dolaşımının yetersiz kalmasına neden olur.
- Alkol ve sigara kullanımı
- Yaşlanma ile birlikte yatkınlık artar. Menapozla birlikte kadınlarda erkeklere göre artış gösterir.
- Ailede kolesterol yüksekliği olan bireylerin varlığı riski beraberinde getirir.
- Diyabet ve tiroid hastalığı, karaciğer ve böbrek rahatsızlıkları kolesterolün artmasına sebep olur.
- Stres
Kolesterol nasıl düşürülür? Tedavisi nasıl olur?
- Hayvansal gıdalardan uzak durulacak.
- Egzersiz yapılacak.
- Fazla kilolar verilecek.
- Kolesterolün artmasına sebep olabilecek kronik rahatsızlıklara karşı da önlem alınacak. Bu yüzden beslenme alışkanlıkları değiştirilecek.
- Yağ, şeker ve tuz tüketimi sınırlandırılacak.
- Bol su tüketilecek. (günde 2.5-3 litre)
- Sigara ve alkolden uzak durulacak.
- Tavuk,balık gibi hafif etler tercih edilecek.
- İçeriği bilinmeyen gıdalardan uzak durulacak.
- Sebze ve meyve tüketimi artırılacak.
- Lifli gıdalarla beslenilecek. (baklagiller, meyveler)
Kolesterolün düşmesini sağlayan diğer besinler; sarımsak, soğan, yulaf, badem, ceviz, fındık, elma, üzüm, ahududu, greyfurt, karpuz, havuç, domates.